Alexandria Troas Antik Kenti, Çanakkale’nin Ezine ilçesine bağlı Dalyan köyü sınırları içerisindedir. Kent, Büyük İskender adına MÖ 310 yılında kurulmuştur. Aleksandria Troas, “İskender’in Troas’taki Yurdu” anlamına gelir.
Official Turkish Museums
Kent, çizilen planına göre 390 hektarlık bir alanı kaplamaktadır ve 8 kilometre uzunluğundaki sur duvarları ile çevrilmiştir. Yapılan çalışmalarda Alexandria Troas Antik Kenti’nin Anadolu’nun en büyük kentlerinden biri olduğu görülmüştür.
Official Turkish Museums
Alexandria Troas, uzun yıllar bölgenin ana limanı olarak hizmet vermiştir. En parlak yıllarını Roma döneminde yaşayan kentin nüfusu 100 bin kişiye kadar ulaşmıştır.
Official Turkish Museums
Avrupa ve Asya arasında bağlantı noktası durumundaki stratejik konumu nedeniyle Sezar bu kenti başkent yapmak istemiştir. Daha sonra, I. Konstantin de Alexandria Troas’ı başkent olarak düşünmüş; bu amaçla kentte bazı imar faaliyetleri başlatmıştır. Ancak Konstantin yeni başkent olarak tercihini İstanbul’dan yana kullanmıştır.
Official Turkish Museums
Roma İmparatoru Hadrianus (MS 117–138) döneminde, kentte imar faaliyetleri yoğunlaşmıştır. Bu dönemde, antik dünyanın en zengin kişilerinden biri olan Atinalı Herodes Atticus’un destekleriyle Kaz Dağı’ndan Alexandreia Troas’a ulaşan muazzam bir su yolu ile Herodes Attikus Hamamı inşa edilmiştir. Bu hamam, Anadolu’da bugüne kadar keşfedilen en büyük hamam unvanına sahiptir. Hamam yapısının hemen yanında Herodes Attikus Gymnasiumu yer almaktadır.
Official Turkish Museums
Alexandria Troas, Hristiyanlık döneminde de önemini korumuştur. Özellikle erken Hristiyanlığın merkezlerinden biri olmuştur.
Official Turkish Museums
MS 50’li yıllarda Aziz Paulus, Alexandria Troas’ta yedi gün kalarak bu süre içerisinde Hristiyanlığı halka anlatmış ve kendine taraftar toplamıştır. Bu açıdan kentin Hristiyanlar için hac merkezi olma özelliği de bulunmaktadır.
Servet Uygun
Kent tamamen planlanarak kurulmuş tapınakları, hamamı, stadyumu, çeşmesi, taş döşeli caddesi, tiyatrosu, su yolu ve limanı ile önemli bir yerleşimdir.
Görülebilecek Önemli Yapılar:
Liman:
Günümüzde denize kapalı olan antik liman, gün batımında muhteşem bir manzara sunmaktadır. Kentin en görkemli yıllarını yaşadığı, farklı medeniyetler arasında bir köprü görevi üstlendiği yıllarda yoğun olarak kullanılmıştır. Doğu savaşları sırasında Roma askerlerinin bu limandan geçtikleri bilinmektedir. Romalı tüccarların bu limana gelip şehre yerleştikleri söylenmektedir. Aziz Paulus’un Hristiyanlığı Avrupa’ya yaymak için bu limandan yola çıktığı bilinmektedir.
Hamam:
Kentin büyük hamamı, su yolu ile birlikte MS 135 yılında inşa edilmiştir. Günümüzde görülebilen kısımları 1809 yılında yaşanan bir deprem sonrası ayakta kalan bölümlerine aittir. 123 x 84 metre ölçüleriyle Anadolu’daki Roma dönemi hamam yapılarının en büyüklerinden biridir. Hamamın batısına bitişik olarak inşa edilen gymnasium, Anadolu’nun en büyük gymnasiumlarından biri olması ile önemlidir.
Hamamın yakınlarında kentin en güzel yapılarından bir diğeri olan nymphaion yani anıtsal çeşme bulunmaktadır.
Tiyatro:
Kentin en yüksek noktasında inşa edilmiştir. Tiyatro’nun konumu etkileyici bir kent manzarasının yanı sıra, doğuda Çığrı Dağı’nın üzerinde yer alan erken yerleşim Neandria’nın, güneyde Lesbos (Midilli) adasının, batıda Tenedos (Bozcaada)’un ve kuzeyde Çanakkale Boğazı’nın (Dardanelles) manzarasını sunmaktadır.
Saray (Maldelik):
Tiyatronun kuzeybatısında yer alan dörtgen planlı yapı hakkında efsaneler çok çeşitli olmakla birlikte fonksiyonu bugüne kadar kesin bir anlam kazanmamıştır. Antik dönemde yapının güney köşesi tiyatro caddesine bir koridor ile bağlıdır.
Tapınak:
Antik kent merkezinin batısında yer alan idari kamu yapılarının yanında, bugün kazı çalışmalarının devam ettiği tapınak yer almaktadır. Tapınak alanında çok sayıda kabartmalı ve renkli mermer mimari yapı parçaları çıkarılmıştır. Bu görkemli parçalar kentin zenginliği ile geniş ticari bağlantılarını kanıtlamaktadır.
Doğu Kapısı (Neandria Kapısı):
Kentin doğusunda yuvarlak bir iç avlusu ve iki yanında birer kulesi olan, muazzam bir su kapısı yer almaktadır. MÖ 3. yüzyılın başında inşa edilmiş ve kentin terk edilişine kadar kullanılmıştır. Kapının iç avlusunun çapı 20 metredir.
Kaynaklar:
Turkish Museums
https://www.turkishmuseums.com/museum/detail/2017-canakkale-alexandria-troas-orenyeri/2017/1
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü
Çanakkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
https://canakkale.ktb.gov.tr/TR-70513/alexandreia-troas-oren-yeri.html