Hüseyin Zekai Paşa
(1860 - 1919)
Çok küçük yaşlarda resme ilgi duyan Hüseyin Zekai Paşa, Askeri Rüştiye’yi ve Kuleli Askeri Lisesi’ni bitirdikten sonra 1880/1881’de Harbiye’den mezun olur. İlk resim derslerini Kuleli Askerî Lisesi’nde Osman Nuri Paşa’dan ve Harbiye’de Süleyman Seyyid’den alan Zekai Paşa’nın üzerinde 1846-1866 yılları arasında Harbiye’de desen ve yağlıboya dersi veren Mösyö Ques (Kess)’in gözleme dayalı gerçekçi anlayışının da etkisi olduğu bilinmektedir.
Söğüt Ertuğrul Gazi Türbesi
1898’de Alman İmparatoru II. Wilhelm’in çıktığı Suriye Gezisi’ne eski eser uzmanı olarak atanır. İran Şahı Muzaffereddin’in 1900’de İstanbul’a yaptığı resmî ziyareti belgeleyen komisyonun başkanı olarak saraya 340 fotoğraftan oluşan bir albüm sunar.
Fotoğrafçılık ve eski eserlerle ilgilenen Hüseyin Zekai Paşa, Bursa ve çevresinde eski eserlere ilgi duyar ve arkeolojiyle ilgilenir. Bursa ve çevresini, tarihî ve doğal güzellikleriyle ele alan fotoğraflardan oluşan bir albüm hazırlayarak padişaha sunar. II. Abdülhamid’in isteği üzerine oluşturulan fotoğraf komisyonlarında görev alır ve birçok komisyonun başkanlığını yapar.
Soğukçeşme Sokağı ve Ayasofya İmareti Kapısı (Gülhane)
Sultan II. Abdülhamid’in yaverler sınıfına katılan sanatçı, savaşlar ve ekonomik kriz nedeniyle Avrupa’ya gönderilen öğrenciler arasında yer alamaz. Mabeyn baş ressamı Şeker Ahmed Paşa ile çalışır, onun ölümünden sonra 1907’de saray ressamlığına ve yabancı misafirler teşrifatçılığına atanır ve Sanayi-i Nefise Encümen üyeliği yapar. II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra bu görevinden alınarak Birinci Redif Liva (Tugay) komutanlığına atanan Hüseyin Zekai, 1910’da emekliye ayrılır.
{BENZERICERIK="Türk Ressamlar"}
Yıldız Porselen Fabrikası resimhanesinin çalışmalara katılan Hüseyin Zekai Paşa, eski eserlere olan ilgisini ve bu konudaki araştırmalarını paylaştığı 1913 tarihli Mübeccel Hazineler, dönemin ilk sanat tarihi kitabı ve denemesi olarak değerlendirilmiştir. Ulusal onur ve uygarlık için herkesin çevresini bilgilendirmesi gerektiğine vurgu yapan kitap, Osmanlı aydınının “medeniyetçilik” ve “milliyetçilik” temelli tarih ve bellek anlayışını tartışan, kültürel mirasın korunması gerekliliğini savunan Osman Hamdi’nin, arkeoloji, tarih ve müzecilik anlayışını destekleyen önemli bir yayındır.
1916’da başlayan Galatasaray sergilerine üç kez katılır, 1917/1918 Viyana Sergisi’nde bir eseri sergilenir.
Çanakale Bolayır Cami İçi / Enteriyor
Söğüt Ertuğrul Gazi Türbesi adlı iki yapıtı, Hüseyin Zekai Paşa’nın arkeoloji, korumacılık, müzecilik, fotoğraf ve sanata dair düşüncelerini bir araya getirir. Osmanlı Beyliği’nin kurucusu Osman Gazi’nin babası Ertuğrul Gazi’nin Bilecik’in Söğüt ilçesindeki türbesini, önce harap haliyle olduğu gibi fotoğrafik bir gerçekçilikle yansıtmış, sonra eseri zihninde restore ederek yeniden resmetmiştir.
Söğüt Ertuğrul Gazi Türbesi
Kaynak: Ankara Resim ve Heykel Müzesi / Editör Zeynep Yasa-Yaman, Fotoğraflar: Sıtkı Fırat, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012