HATAY TARİHİ:
Hititler Dönemi: M.Ö. 1620—1595 yılları arasında Hitit Kralı Hatuşil’in oğlu Murşil ile Yamhad arasında bir anlaşma imzalanır ve bu anlaşmadan sonra Murşil ölünceye kadar Hatay Hititlerin egemenliği altında kalır. Murşil öldükten sonra M.Ö.1490 yılında Atçana ve Suriye, Mısır egemenliği altına girer.
Asurlar Dönemi: 13. Yüzyılda Hitit imparatorluğunun zayıf düşmesiyle beraber Asurlular bölgeye egemen olur. Asurluların bölgeye düzenledikleri sefer sonucunda hem güneydoğuda hem de Hatay’da Asurlular dönemi başlar.
Oğuzlar Dönemi: M.Ö. 654 yılında Filistin yöresine gelen Oğuzlar, 10 yıl sonra Antakya önlerine geldiler. Oğuzlar şehri ele geçirdikten sonra 18 yıl boyunca Antakya’da hüküm sürdüler. M.Ö. 626 yılında Antakya’dan ayrıldılar.
Persler Dönemi: M.Ö. 550 yılında Pers İmparatorluğu büyük bir güç kazanarak Ortadoğu halkları üzerinde egemen olmaya başlar. M.Ö. 540 yılında ise Antakya Pers İmparatorluğuna bağlanır.
İskender Dönemi: Anadoluyu baştan başa aşarak Çukurova’ya gelen Büyük İskender M.Ö. 333 yılında İsos’ta (Dörtyol civarı) Pers İmparatorluğunu bozguna uğratır. Bu zaferden sonra Amanos’ları aşarak Amik Ovasına gelir.
Seleukeia Dönemi: M.Ö.323 yılında İskender’in ölümünden sonra komutanları arasında nüfuz mücadeleleri baş gösterir. I. Antigonos ile Selevkos M.Ö. 312 yılında savaşa tutuşur. Antigonos’u yenen Selevkos M.Ö.307 yılında Asi kenarında “Antigonia” şehrini kurdu. Selevkos ise M.Ö. 300 yılında Seleukeia kentini kurar. I. Selevkos Antigonia’yı yıkarak yerine M.Ö. 22 Mayıs 300 yılında bugünkü Antakya’yı yani “Antiokheia” şehrini kurar. İlk olimpiyat oyunları da bu dönemlerde ( M.Ö.195-M.S.6. yy) yapılır.
Romalılar Dönemi: M.Ö. 64 döneminde Roma İmparatorluğunun egemenliği altına girer ve Suriye eyaletinin başkenti olur. M.S. I. Yüzyıl Hıristiyanlığın Kudüs’ten sonra yayılmaya başladığı ve ilk defa Hz. İsa’ya inananlara Hıristiyan denildiği yer Antakya’dır.M.S. 395 yılında Roma ikiye bölünür ve Antakya Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalır. Bu dönemlerde Antakya’da saraylar, köşkler, heykeller, su yolları, hipodromlar, hanlar, hamamlar, kütüphaneler ve mozaik okulları açılır. Bu dönemde Antakya doğunun başkenti haline gelir.
İslam Dönemi: 540 yılından 628 yılına kadar Antakya İran işgali altında kalır. 638 yılında Suriye’de fetihler yapan Ebu Ubeyd’e Bin Cerrah komutasındaki İslam ordusu Antakya’yı kan dökmeden anlaşmayla teslim alır. Bu dönemde bir çok kale ve yapıtlar inşa edilir.
Bizans Dönemi: 331 yıl boyunca İslam egemenliği altında kalan Antakya 969 yılında Bizanslara teslim olur.
Selçuklular Dönemi: Selçuklu Hükümdarı Süleyman Şah 1084 yılında Antakya’yı teslim alır.
Haçlılar Dönemi: 1097 yılında Anadolu’dan Çukurova’ya ulaşan Haçlılar önce İskenderun’u sonra Belen’i oradan da Antakya’ya gelerek Antakya’yı kuşatır. Bu kuşatmaya fazla dayanamayan Antakya 3 Haziran 1098 günü haçlıların egemenliği altına girer.
II. Bizans Dönemi: Antakya 1137 yılında Bizans İmparatoru Kommenos komutasında ikinci kez zapt edilir.
Eyubiler Dönemi: Selahaddin Eyubi 1187 yılında önce Halep şehrini ele geçirir. Daha sonra Haçlıların elinde bulunan Bakras ve Darpsak kalelerini zapt eder ve Antakya’nın Anadolu ile bağlantısını keser. Antakya Prensliğinin isteği üzerine yapılan anlaşma sonucunda Eyubi orduları 1191 yılında bölgeden çekilir.
Memluklar Dönemi: Memluklar daha önce Antakya’yı iki kez kuşatmış olmasına rağmen zapt edememişlerdi. M.S.1268 yılında Haçlıları mağlup ettikten sonra Antakya Memluklar tarafından zapt edilir.
Osmanlılar Dönemi: Memlukluların elinde bulunan Antakya için Osmanlılar iki kez savaş yaptı ve bu savaşların sonucunda Osmanlı ordusu yenildi. 1490 yılında ise iki devlet arasında anlaşma yapıldı. 24 Ağustos 1516 yılında ise Osmanlı ordusu ve Memluklar arasında yapılan Mercidabık savaşı sonrasında Osmanlı ordusu Antakya’yı zapt eder.
Fransızlar Dönemi: 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi imzalandı. Mondros’ta imzalanan bu mütareke, Osmanlı devletini paylaşma niteliği taşımakta idi. Bu mütareke aynı zamanda Hatay’ın Fransızlar tarafından işgalini ön görmekte idi. Hatay, İskenderun’dan başlayarak işgal edilmeye başlandı. Fransızlar bölgeye yerleşince 27 Kasım 1918 günü “İskenderun Sancağı” oluşturuldu. 7 Aralık 1919 günü de Antakya işgal edildi.
Hatay Devleti Dönemi: Türk Askerinin Hatay’a girişinden sonra 22 Temmuz 1938 tarihinde seçim çalışmaları başlamış ve seçim sonrasında 22 Türk cemaatinden, 9 Alevi cemaatinden, 2 Arap cemaatinden, 5 Ermeni cemaatinden, 22 Rum Ortodoks cemaatinden olmak üzere 40 milletvekili seçildi. 2 Eylül 1938’de Devlet Reisliğine Tayfur Sökmen seçilerek Hatay devleti kuruldu. 23 Haziran 1939’da Türkiye ile Fransa arasında Hatay Mıntıkasının Türkiye’ye iadesine dair Hatay Anlaşması imzalandı. 7 Temmuz 1939 tarih ve 3711 sayılı kanunla Hatay vilayeti kuruldu. 23 Temmuz 1939’da Hatay vilayeti anavatana katıldı.
SARI Z. (2008) Hatay’da Tarihi ve Turistik Yerler. ANTAKYA. Hatay Ekpres Gazetecilik Matbaacılık.