Aşık Müziği ve Gösterimleri

6 2.1.1.3. Türkülü Hikâyeler Anahtar Kelimeler: Türkülü Hikâyeler Bir destan, hikâye veya olayın türkü şeklinde söylenerek anlatılmasıdır. Saz kullanan halk şairleri, kaynağı bilinmeyen, anlatımı ve söyleme tarzı zamana ve mekâna göre değişebilen bazı masal, destan ve efsane anlatımları geliştirmişlerdir. Zaman zaman şairin kendisi bizzat anlattığı destanın konusu olmuştur. Burada türkünün konusu olan destanın kahramanı genellikle şairin kendisi, anlatılan da şairin kendi yaşamının abartılı öyküleridir. Ancak saz şairleri, çoğunlukla kendileri dışında cereyan etmiş veya aktarılmış destan ve hikâyeleri aktarırlar. Bu şairler türkü haline getirdikleri hikâyeyi işlerler. Türküleşmiş hikâyelerin bir kısmı, bazı yerel ve tarihsel konuların profesyonel hikâyeciler tarafından işlenmiş biçimleri üzerine yakılmıştır. Bunlar arasında bazı Battalnâmeleri, Âşık Garip ve Şah İsmail hikâyelerini sayabiliriz. Türküler genellikle belli bir teması olan, çoğu zaman da aşk temasının işlendiği kısa rübaîler (dörtlükler) şeklinde yazılmıştır. Ancak destanların ve ünlü hikâyelerin türküleştirildiği biçimler de mevcuttur. Bunlar genellikle on bir heceli söylenir ve klasik edebiyattaki şarkılara benzerler. Bu formda önce aynı kafiyeyi koruyan üç mısra, ardından da başka bir kafiyesi olan iki mısra okunur. Sonraki iki mısra genellikle nakarattır. Bu tür hikâyelerin konu edildiği türküler, çoğunlukla betimsel, destanî ve öğretici (didaktik) unsurlar taşırlar. Bazılarında yüksek bir anlatım gücü (belâgat) görülür. Bu nedenle artistik unsurlar taşırlar. Destanları konu alan türküler, bir olayı abartılı biçimde anlatırlar ya da bir yiğidin kahramanlık hikâyelerini aktarırlar. Özellikle kaynağı ve kökeni Anadolu’yu kasıp kavurmuş Celâlî isyanları dönemine giden pek çok kahramanlık hikâyesi ya da konusu ünlü savaş, kuşatma ve fetihler olan türküler yaygındır. Debreli Hasan Türküsü, Genç Osman Türküsü hatta bir kısım Köroğlu hikâyeli türkü bu türdendir. Ayrıca devlet zoruyla yapılan iskânları ve bunlara karşı direnişleri öyküleştiren, bu iskânlara maruz kalmış veya bunlara direnmiş ozanların dilinden çıkmış türküler vardır. Barak iskân türküleri ve Dadaloğlu türküleri bu türe girer. Ayrıca namlı eşkiyaları konu alan türkülere de rastlanır. Sinanoğlu, Koca Arap, İzmirli Ger Ali, Sarı Zeybek söylemeleri böyle türkülerdir. Yakın zamanlarda yakılmış türkülü hikâyeler arasında en ünlüleri, hiç şüphesiz, “Belen Kahvesi” ve “Çökertme” türküleridir. Bu türküler yapılan haksızlıkları, yöneticiler eliyle uygulanmış baskıları halkın gözünden anlatır ve buradaki kahraman halk nezdinde yüceltilir. Kaynak (Source): Boratav, Pertev Nailî, (1938), “Folklor, Halk Edebiyatı ve Âşık Edebiyatı”, İnsan , 2 (Mayıs 1938). [Bölükbaşı], Rıza Tevfik (1982), Rıza Tevfik’in Tekke ve Halk Edebiyatı ile İlgili Makaleleri (haz. Abdullah Uçman). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları:351-362. Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü ortamda umuma arz yetkisi sınırsız süreyle Kültür Turizm Bakanlığına devredilmiştir. Bakanlık sonraki zamanlarda hazırlanan içerikle ilgili düzeltme, ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. Kaynağı Hazırlayan(Grup üyesi) / Emeği Geçen Konu Editörü Proje Yöneticisi Doç. Dr. Suavi AYDIN Prof. Dr. Tayfun ATAY Prof.Dr.Hale KÜNÜÇEN