Törensel Yemekler
İnsanların, ihtiyacı olan günde üç öğün yemek dışında, özel bir hazırlık yapılarak ikram edilen ve toplu olarak yenen yemeklere törensel yemekler denir. Bunlar: doğum yemeği, sünnet yemeği, düğün yemeği ve ölü yemeği olarak adlandırılır.
Doğum Yemeği: Yeni doğurmuş, doğumdan sonra yataktan kalkmamış kadına lohusa denir. Lohusaya doğumdan dolayı “gözün aydın” ziyaretleri yapılır. Bu ziyaretlerde konuklara şerbet ve tatlılar ikram edilir. Asıl ve topluca yenen yemek geleneksel kesimde yeni doğan bir çocuğa ad konması esnasında verilir. Anadolu’da dinsel nitelikli bir törenle sunulan bu yemek, hocanın, müftünün ya da dinselliğiyle tanınan birinin çocuğun kulağına ezan okuyarak adını üç kez söyledikten sonra mevlit okuyup törenin birinci kısmı bitirilir. Bu uygulamalardan sonra törenin ikinci kısmı olan yemek yeme başlar. Yemekler genellikle büyük kazanlarda pişirilen ve yörenin kendine has özelliklerini yansıtırlar.
Sünnet Yemeği: Dinsel yönü ağır basan bir uygulama olan sünnet, Anadolu’nun kimi bölgelerinde sünnet düğünü olarak anılmaktadır. Bu tören için kurban kesilir. Sünnet evi uygun değilse, yörenin aşevinde kesilen hayvanın eti dâhil büyük kazanlarla başka yemekler hazırlanır ve davetlilere ikram edilir.
Düğün Yemeği: Geleneksel düğünlerde diğer geçiş dönemleri yemek törenleri gibi düğünlerde de bu tür uygulamalara rastlanmaktadır. Nişan ve düğünde verilen bu yemekler, nişan da daha çok şerbet ve tatlılar olarak ikram edilir. Düğün yemeği ise düğünün son günü öğlen ikram edilir ve daha uzun uğraşlar ve zahmet sonucu hazırlanır. Bu yemeğin yapımında kadınlar, ikramında erkekler hizmet ederler. Damat evinde ya da aşevinde konuklara sunulur. Erkekler, kadınlar ve çocuklara ayrı kümeler halinde yemek yerler.
Ölü Yemeği: Ölünün canı ya da ruhu için verilen yemeklerdir. Ölümle ilgili adet ve inanmaların önemli bir bölümünü oluşturur. Yöreye göre birçok değişik ad alan bu yemek, ölü sahipleri tarafından verilir. Yemeğin listesi bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği gibi bu listeyi ekonomik durum, alışkanlık, mevsim, ölenin vasiyeti de belirlemektedir. Özellikle ölenin en sevdiği yemek önemlidir. Ölü yemeğine akrabalar, komşular, tanışlar, cenaze törenine katılanlar, hocalar, yıkayıcılar, mezar kazıcılar, yoksullar çağrılır.
Kaynak:
Balaman, Ali Rıza. Gelenekler Töre ve Törenler, İzmir (1983);
Örnek, Sedat Veyis. Türk Halkbilimi, Ankara (2000[1977]).