Masal Anlatıcılarının Bilinçaltlarında Adalet Kavramı

283 MASAL ANLATICILARININ BİLİNÇALTLARINDA ADALET KAVRAMI “Şüphesiz ki Allah, Adaleti, iyilik yapmayı ve akrabaya vermeyi emreder. Hayasızlığı, kötülükleri ve azgınlığı yasaklar. Size öğüt vermektedir. Umulur ki öğüt alıp, düşünürsünüz.” (Nahl Suresi - 90) Prof. Dr. Mehmet Naci ÖNAL 1 GİRİŞ Bilinç, akıl yoluyla yordam üretmektir. Bilinçaltı geçmiş zaman diliminde yaşanmış de- neyimlere işaret eder. Düşünce ve davranışları, bilinç kadar bilinçaltı da yönlendirir. İnsanın çocukluğuyla insanlığın uzak geçmişi arasında bilinçaltına dair bağlar kurulur; sözün kökeniyle insanlığın geçmişi arasındaki ilişkiler araştırılır. Mitlerin ve masalların ilk çağlardan başlayan bi- rikimleriyle, insanlık tarihinin bilinçaltından izler taşıyıp taşımadıkları sorgulanır. Geçmişin sözlü bilgileri arasında sayılan mitlerde inanca dayalı ve kutsal olanı anlatılırken benzer şeyler, kutsala bağlamadan masallarda anlatılır (Eliade 1993: 15-24). Sözlerin, davranışların ve inanışların ar- kaik yapıları üzerinden insanların yaşamlarındaki inançlar, ritüeller ve semboller çözümlenir. Bu araştırmalar arasında masalların yerel kültürleri, evrensel boyuta nasıl taşıdığı, bunlar yapılırken adalet kavramının yaşamın merkezine nasıl yerleştirdiği üzerinde durulacaktır. Masallar, insanlık tarihinin en eski sözlü ürünleri olarak içlerinde sosyal tarihin derin iz- lerini taşımaktadırlar. MÖ ve tarih öncesinden günümüze dek gelen en eski sözlü aktarımlar olup masalların geçmişleri hakkında çeşitli tezler ileri sürülmüştür. Bunlar: Mitolojilerle masallar arasındaki benzerlikler olduğu, masalların Hindistan kökenli olduğu, masalların yaban dönem insanlarına ait sözlü anlatılar olduğu şeklindedir (Seyidoğlu 1975: XXVII-XXVIII). Mitler ve masal- 1  Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi, onaci@mu.edu.tr